Expositie | Scholten

De Winterswijkse Scholtenboeren stonden als aandeelhouder aan de wieg van molen Bataaf. Tijdens de laatste restauratie is de molenbelt hol gemaakt. Eén van de ruimten is ingericht als permanente expositieruimte over de scholtengoederen.

Wie waren de Scholten(boeren)?

De naam Scholten of Scholtenboeren is verbonden met een groep hereboeren – ongeveer 20 families – in en rondom het Achterhoekse Winterswijk. De geschiedenis voert terug tot in de middeleeuwen. In de vroege middeleeuwen duidde men met de titel Scholte (Schulte, Schulze, Schultheiz) de bestuurders aan van grote, ‘feodale’hoven in Oost-Gelderland en Westfalen. In een latere periode ging de naam over op een categorie horigen die door de regionale adel was aangesteld om de hofgoederen te beheren. Het bezit was versnipperd geraakt waardoor de adel niet meer in staat was om de hofgoederen te beheren.

Deze geleidelijk met Scholten aangeduide klasse wist na 1600 haar positie langzaam te verstevigen. De Scholten namen qua macht en invloed steeds meer de positie in van hun veelal absente heer. Deze ontwikkeling kreeg zijn beslag met de afschaffing van horigheid ten tijde van de Bataafse Republiek. De gronden vervielen aan het Gelderse Domeinbestuur. Na 1813 vond rechtsgang plaats aangezien de overheid alsnog betaling eiste van de achterstallige pachten en de definitieve afwikkeling van de horigheids- kwestie. Uiteindelijk kwam het erop neer dat de Scholten hun gebied Pro Deo in eigendom verkregen.

Ruim 20 families verkregen op deze wijze duizenden hactares grond. De oudste van de kinderen erfde alles. Na aanpassing van de erfwet omstreeks 1872 moest het eigendom verdeeld worden. Het huwen tussen neef en nicht bevorderde het instant houden van het eigendom.

Vanaf eind 19e eeuw verbouwden veel Scholtenboeren het woondeel van hun boerderij tot kleine kasteeltjes of villa’s. Dit om hun aanzien te vergroten.

Expositie

De expositie brengt de boerderijen van de Scholten in beeld en is desgewenst onderdeel van uw bezoek aan de molen.